Ruralni turizam usmjerava ukupan agrokompleks ka održivom razvoju, proizvodnji zdrave hrane i njen plasman na tržište.

Ruralni turizam fokusiran je na aktivno učešće u ruralnom načinu života. Može biti varijanta eko turizma. Mnoga sela mogu doprinijeti razvoju turizma jer su  mještani gostoljubivi. Postoji segment gradskog stanovništva koji je zainteresiran za posjetu ruralnim područjima i razumijevanju životnog stila. Ruralni turizam omogućava stvaranje zamjenskog izvora prihoda u nepoljoprivrednom sektoru za stanovnike sela. Dodatni prihod od ruralnog turizma može doprinijeti oživljavanju izgubljene narodne umjetnosti i rukotvorina.

Piše: doc.dr Mirjana Delić-Jović dekan Fakulteta za turizam i hotelijerstvo, Univerziteta za poslovne studije u Banjoj Luci

doc.dr. Mirjana Delić-Jović je dekan Fakulteta za turizam i hotelijerstvo, Univerziteta za poslovne studije u Banjoj Luci, doktor je biotehničkih nauka, uža oblast Hrana i ishrana, te doktor ekonomskih nauka, agroekonomske oblasti. Autor je brojnih naučnih i stručnih radova, učesnik i organizator naučno-stručnih skupova i član uređivačkog odbora časopisa “Poslovne studije”.

ZNAČAJ TURIZMA ZA RAZVOJ  PRIVREDE

Turizam je u današnje vrijeme izrazito dinamičan sektor i predstavlja brzorastuću granu privrede. Makroekonomski uticaj turizma doprinosi ciljevima rasta i stvaranja novih radnih mjesta, kako u Evropi i regionu, tako i u Bosni i Hercegovini i entitetu Republika Srpska. Razloge rastuće zainteresovanosti savremenih turista za potencijale kojima raspolaže Bosna i Hercegovina i entitet Republika Srpska možemo pronaći u specifičnostima, kao što su: prirodni resursi, nekontaminirana životna sredina, zdrava hrana, pitka voda i bogat biodiverzitet. Poseban razvojni aspekt turizma ogleda se u efektima koje turizam ima na niz djelatnosti u ekonomiji i društvu, počevši od proizvodnje hrane, saobraćaja, razvoja infrastrukture i investicija u destinacijske kapacitete, preko razvoja trgovine, do pokretanja razvoja niza finansijskih, marketinških i edukacionih servisa, te promjene u ruralnom razvoju zemlje. Razvoj ruralnog turizma dovodi do brzog unapređenja svih djelatnosti, koje su sa njim povezane. Na prostoru Republike Srpske i cijele BiH, uzevši u obzir sve raspoložive resurse, potrebno je zajedničko djelovanje svih organizacija (obrazovne, turističke, i dr.) i agencija koje se brinu o unaprjeđenju turizma, kako bi se značajnije razvio ruralni turizam, koji sve više zahvata pojedine regije, te tako postaje regionalni makroekonomski izazov.

OSNOVNA OBILJEŽJA RURALNIH PODRUČJA

Kada se govori o upravljanju ruralnim razvojem prvi zadatak je definisati ruralna područja. Na osnovu zvaničnih statističkih pokazatelja u Republici Srpskoj se ne obrađuje 45,48% ukupnih obradivih površina. Nekorišteno zemljište u Republici Srpskoj je zapravo napušteno zemljište, koje i nije na raspolaganju poljoprivrednim proizvođačima i koje je često opterećeno neriješenim imovinsko-pravnim statusom. Takođe, dio napuštenog zemljišta je u međuvremenu obrastao šibljem i šumom i praktično je izgubio status poljoprivrednog zemljišta, ali se katastarski i dalje tretira kao poljoprivredno zemljište.

ODRŽIVO UPRAVLJANJE RURALNIM RESURSIMA

U kreiranju politike ruralnog razvoja, oslanjanje isključivo na poljoprivredu se ne smatra prihvatljivim. Potrebno je razviti i druge grane, kao što su trgovina, turizam, zanatstvo i usluge. Od izuzetnog značaja za politiku ruralnog razvoja, jeste zaštita i očuvanje životne sredine. Tako, poljoprivreda treba da obezbjedi održivi rast uz očuvanje prirodnih resursa. Razvoj poljoprivrede mora da bude usaglašen sa Zakonom o zaštiti životne sredine. Ekološki prihvatljiva proizvodnja podrazumjeva proivodnju bez upotrebe hemijskih sredstava ili sa minimalnim količinama, zaštitu zemljišta od degradacije, očuvanje prirodnih pašnjaka i sl. Iz svega navedenog proizilazi da je osnov održivog ruralnog razvoja, svakako razvoj visokokonkurentne poljoprivrede, uz poštovanje ekoloških standarda.

Usitnjenost posjeda predstavlja jedan od niza problema, sa kojima se susreće održivo upravljanje ruralnim razvojem, jer je usitnjenost posjeda u suprotnosti sa zahtjevima za primjenu savremene tehnike i tehnologije. Ruralna područja Republike Srpske i zemalja u okruženju raspolažu raznovrsnim prirodnim resursima, pogodnim za različite tipove poljoprivredne proizvodnje. Međutim, postoje brojni ograničavajući faktori za održivo upravljanje ruralnim resursima, kao što su:

• ograničenost antropogenih resursa,
• usitnjenosti posjeda,
• nerazvijene infrastrukture,
• nedovoljna brige o vodotokovima i šumama,
•  investiciono zanemarivanja poljoprivrede i ruralnih područja,
• nedovoljne primjene savremene tehnologije
• demografskog pražnjenja ruralnih područja i
• nedovoljne diverzifikacije ruralne ekonomije.

Pored toga, klimatske promjene ukazuju da se sa ruralnim resursima mora ophoditi mnogo odgovornije, iznaći dugoročnija i održivija rješenja, koja će zaustaviti degradaciju, te podstaći bolje korišćenje ruralnih potencijala. U tom smislu, potrebno je razviti:

• bolju koordinaciju razvojne politike i međusobnu saradnju ključnih aktera ruralnog razvoja,
• uređenost pravne regulative,
• razgraničenje nadležnosti,
• razvijeno tržište poljoprivrednog zemljišta,
• uspostavljenu, jedinstvenu i kompletnu bazu podataka.

Sve nabrojano može doprinijeti održivom upravljanju ruralnim resursima. Održivom upravljanju ruralnim resursima, mogu da doprinesu i savremene informacione tehnologije, koje su ušle u sve oblasti privrede i društva, pa tako i u ruralnu ekonomiju. Implementacija kompleksnog i atraktivnog sistema, kao što je Geographic Information System (GIS), dobija sve više na značaju, jer omogućava vizuelizaciju, ali i čuvanje podataka sa određene lokacije, te tako doprinosi boljem upravljanju resursima, planiranju ruralnog razvoja na održivim osnovama, kao i postizanju veće efikasnosti u upravljanju prostornim resursima i planiranju budućih potreba lokalne zajednice. S obzirom na brojne prednosti ovog sistema, značajno je uzeti u obzir mogućnosti njegove veće primjene u razvoju ruralnih područja.

AGROTURIZAM KAO MJERA RURALNOG RAZVOJA

Demografska slika pokazuje migraciona kretanja radno sposobnog stanovništa, u našoj zemlji i regionu, koja idu u pravcu napuštanja seoskih domaćinstava i koncentrisanja u velike gradove. Neravnomjeran ruralni razvoj predstavlja značajan problem koji pogađa kako razvijene tako i nerazvijene zemlje. Ovakve pojave posebno su izražene u nerazvijenim ili zemljama u tranziciji kakva je Bosna i Hercegovina i entitet Republika Srpska. Kada se govori o šansama za razvoj nerazvijenih opština, turizam se nameće kao jedan od prioritenih pravaca razvoja. Svaka od ovih opština raspolaže prirodno-geografskim, kulturno-istorijskim, lovno-ribolivnim i drugim kapacitetima, koji predstavljaju povoljnu osnovu za razvoj turizma.

Republici Srpskoj, kao i Bosni i Hercegovini pripadaju bogati i razuđeni prirodni resursi, koji predstavljaju ključni faktor ruralnog razvoja. Prirodne prednosti i pogodnosti koje investitorima za potencijalna ulaganja na ovim prostorima nude brojne mogućnosti su: poljoprivredno zemljište, šumski kompleksi, hidro-klimatski uslovi, rudni i mineralni resursi, te veliki turistički potencijali.

Agroturizam ili rurarlni turizam usmjerava ukupan agrokompleks ka održivom razvoju, proizvodnji zdrave hrane i njen plasman na tržište. Indirektno preko koncepta integralnog razvoja poljoprivrede turizam se susreće sa nizom djelatnosti povezanih sa agrobiznisom. Razvoj turizma (i agroturizma) dovodi do brzog unapređenja svih djelatnosti, koje su sa njim povezane (saobraćaj, industrija, poljoprivreda, komunalne službe, kulturne ustanove, domaća radinost, ugostiteljstvo). Turizam ima posebnu ulogu u zapošljavanju stanovništva. Tako, zemlje, naročito one koje za razvoj turizma imaju povoljne prirodne uslove, osnivaju posebne organizacije (obrazovne, turističke, i sl.) i agencije koje se brinu o unaprjeđenju turizma. Agroturizam sve više zahvata pojedine regije, pa stoga postaje regionalni makroekonomski izazov, iako uticaj agroturizma na regionalni razvoj nije još dovoljno izučen, niti su utvrđene metode za uspješno kvantifikovanje tog uticaja.

Iskustvo ruralnog i regionalnog razvoja u okviru EU pokazuje da razvoj agroturizma omogućava:

– stabilizaciju ukupnog regionalnog razvoja;

– potpunu valorizaciju prirodnih i antropogenih vrjednosti ruralnog prostora;

– čuvanje tradicije, kulture i prepoznativljivog identiteta ruralnih zajednica;

– optimizaciju odnosa ruralnih i urbanih cjelina regiona;

      – podizanje konkurentske sposobnosti regiona kao turističke destinacije; i

– stvaranje balansa između svih privrednih aktivnosti regiona, životne sredine ruralnog prostora i napore odgovarajućih upravljačkih struktura da se turistički proizvod ruralnih prostora smatra adekvatnim sastavnim dijelom ukupnog društvenog bruto proizvoda (BDP) regiona.

Prihvatajući izazove regionalnog razvoja, agroturizam u razvijenim zemljama EU zadovoljava sljedeće:

– svoj identitet (ekonomski, socijalni, politički i ekološki);

– uspostavlja optimalne odnose urbanih i ruralnih prostora;

– ekonomsku preraspodjelu sekundarnih dijelova turističkog proizvoda;

– socijalnu stabilnost;

      -stvaranje odgovarajuće turističke kulture u skladu sa međunarodnim kodeksima ponašanja;

– otvaranje prihvatljivosti, odnosno kompatibilnosti u svim segmentima društveno-ekonomskog razvoja i

–  određivanje turističkog kapaciteta podnošljivosti u skladu sa raspoloživim resursima regiona. Cilj gore navedenog, je da se pokaže da uz adekvatno upravljanje mjerama ruralnog razvoja, možemo imati ekonomski razvijene ruralne sredine, a uz poštivanje održivosti i zaštite životne sredine.

ZNAČAJ RURALNOG TURIZMA Posmatrajući ukupnu zakonsku regulativu na ovim prostorima možemo zaključiti da postojeći zakoni na zadovoljavajućem nivou uređuju funkcionisanje turizma kao privredne grane u smislu ruralnog razvoja opština. Međutim, način pomoći za razvoj turizma u okviru postojećih zakona ne daje dovoljno prostora nerazvijenim i izrazito nerazvijenim opštinama da dođu do adekvatnih subvencija i podsticaja u smislu davanja prednosti ovoj kategoriji opština. Ruralni turizam usmjerava ukupan agrokompleks ka održivom razvoju, proizvodnji zdrave hrane i njen plasman na tržište. Indirektno preko koncepta integralnog razvoja poljoprivrede turizam se susreće sa nizom djelatnosti povezanih sa agrobiznisom. Pretpostavka je da bi sve navedeno trebalo da dovede do unapređenja drugih djelatnosti, koje su povezane sa turizmom, kao što su: saobraćaj, industrija, poljoprivreda, komunalne službe, kulturne ustanove i dr, što svakako ukazuje na visok značaj razvoja ovog vida turizma.